नेपालको माओवादी आन्दोलनले विगतमा विचारधारात्मक विचलन, नेतृत्वको अवसरवाद र संगठनात्मक विखण्डनको सामना गरेको छ । संसदीय प्रणालीको भ्रमबाट मुक्त भई वर्ग–संघर्षमा आधारित समाजवादी क्रान्तिको नयाँ बाटो पहिल्याउन निम्न रणनीति प्रस्ताव गरिएको छ ।
रणनीतिक आधार र कार्यक्रमहरू :

१. वैचारिक स्पष्टता र मार्क्सबाद–लेलिनबाद– माओवाद नै एकताका कडी :
रणनीतिः
संसदीय भ्रमको भण्डाफोर गर्दै सिद्धान्तमा आधारित वैचारिक एकता कायम गर्ने । वर्ग–संघर्षलाई प्राथमिकतामा राख्दै संसदीय सत्ता वा सम्झौताको आकांक्षालाई पूर्णतः त्याग्ने ।
कार्यक्रम :
समाजवादी एकता महाअभियान :
विचारमा विश्वास गर्ने शक्तिहरूबीच सार्वजनिक संवाद र विचार गोष्ठी आयोजना । प्रशिक्षण शिविरहरू सञ्चालन गरी कार्यकर्ता र जनतामा वैचारिक स्पष्टता कायम गर्ने । वैचारिक विचलन माओवादी आन्दोलनको कमजोरी रहँदै आएको छ । सिद्धान्तमा आधारित स्पष्ट धारणा बिना क्रान्तिकारी एकता सम्भव छैन । यो चरणले अवसरवाद र सुधारवादलाई चुनौती दिंदै आन्दोलनको आधार बलियो बनाउँछ ।
२. व्यापक जनमाझ राजनीतिक पुनःसंरचना :
रणनीतिः
मजदुर, भूमिहीन किसान, युवा, जनजाति, दलित र महिलालाई लक्षित गरी क्रान्तिकारी जनशिक्षा अभियान सञ्चालन गर्ने । जनसंगठनहरूको पुनर्गठन वा निर्माण गरी वर्गीय चेतना जागृत गर्ने ।
कार्यक्रमः
जनवर्गीय पुनः संरचना कार्यशालाः वर्गीय संगठनहरूको पुनर्जननका लागि प्रशिक्षण र कार्यशाला ।
जनराजनीतिक जागरण यात्रा :
गाउँ–शहरमा वर्ग–संघर्षको सन्देश फैलाउने यात्रा । जनताको प्रत्यक्ष सहभागिता र संगठन बिना क्रान्ति सम्भव छैन । यो रणनीतिले जनताको आधारलाई बलियो बनाउँदै शहरी र ग्रामीण क्षेत्रमा क्रान्तिकारी चेतना विस्तार गर्छ ।
३. नयाँ जनक्रान्तिको चरणगत रणनीति :
रणनीतिः
पुरानो जनयुद्धको शैलीमा नफर्की आधुनिक परिवेश अनुसार “क्रान्तिकारी जनघेराबन्दी” को रणनीति अपनाउने । ट्रेड युनियन, किसान समिति, उपभोक्ता समूहजस्ता संगठनलाई क्रान्तिकारी मोर्चामा रूपान्तरण गर्ने ।
कार्यक्रमः
शहरी केन्द्रित राजनीतिक मोर्चा निर्माण । गैर–संसदीय जनप्रतिरोध मोडल विकास । परम्परागत जनयुद्धको मोडल हालको परिस्थितिमा प्रभावकारी नहुन सक्छ । शहरी र ग्रामीण क्षेत्रमा समन्वयात्मक प्रतिरोधले सत्तालाई प्रभावकारी चुनौती दिन सक्छ ।
४. एकीकृत मोर्चा  United Front को निर्माण :
रणनीतिः
फुटेका माओवादी धाराहरूलाई वर्ग–संघर्ष, साम्राज्यवादविरोधी दृष्टिकोण र संसदीय अवसरवादको अस्वीकारको आधारमा कार्यदिशागत एकतामा ल्याउने ।
कार्यक्रम :
वर्गीय मोर्चाहरू (मजदुर, किसान, विद्यार्थी, जनजाति, दलित, महिला) गठन गरी एकीकृत रणनीति सञ्चालन ।
“एक मोर्चा, अनेक घटक” सिद्धान्तमा आधारित संघीय संरचना निर्माण । एकीकृत मोर्चाले विभिन्न वर्ग र समुदायलाई समेट्दै क्रान्तिकारी शक्तिलाई सुदृढ गर्छ । यो रणनीतिले संगठनात्मक फुटलाई कम गर्दै कार्यगत एकता सुनिश्चित गर्छ ।

५. आत्म–आलोचना र नेतृत्वको पुनर्निर्माण :
रणनीतिः
नेतृत्वको विगतका कमजोरी (विश्वासघात, अवसरवाद) मा आत्म–आलोचना गर्ने । नयाँ पुस्ताको नेतृत्व विकास गरी जनतासँग प्रत्यक्ष सम्पर्क र संघर्षमार्फत वैधता हासिल गर्ने ।
कार्यक्रम :
नेतृत्व प्रशिक्षण र आत्म–आलोचना सत्रहरू । युवा कार्यकर्तालाई नेतृत्वमा ल्याउने नीति । नेतृत्वको विश्वसनीयता र जनताप्रतिको जवाफदेहीता क्रान्तिको सफलताका लागि महत्त्वपूर्ण छ । आत्म–आलोचनाले आन्दोलनमा विश्वास पुनर्स्थापित गर्नेछ ।
६. राष्ट्रविरोधी र साम्राज्यवादी हस्तक्षेपविरुद्ध अभियान :
रणनीतिः
CC, IPS, SPP जस्ता साम्राज्यवादी सम्झौताको विरोध । भारत, चीन, अमेरिकाको नवउपनिवेशवादी रणनीतिविरुद्ध राष्ट्रिय स्वाधीनताको पक्षमा मोर्चा खडा गर्ने ।
कार्यक्रम :
साम्राज्यवादविरोधी जनजागरण अभियान । राष्ट्रिय स्वाधीनताका लागि सडक प्रदर्शन र सभा । साम्राज्यवादी हस्तक्षेपले नेपालको क्रान्तिकारी आन्दोलनलाई कमजोर बनाएको छ । यो रणनीतिले राष्ट्रिय स्वाधीनताको मुद्दालाई वर्ग–संघर्षसँग जोड्छ ।
७. क्रान्तिको चरणगत योजना :
प्रथम चरण : जनचेतना पुनर्निर्माण, प्रशिक्षण, राजनीतिक कक्षा, विचार गोष्ठी ।
दोस्रो चरण : संगठन सुदृढीकरण र वर्गीय एकता
जनसंगठन पुनर्गठन, वर्गीय आन्दोलन सञ्चालन ।
तेस्रो चरणः जनघेराबन्दी र प्रतिरोध अभियान ।
स्थानीय सरकार र पूँजीपतिविरुद्ध अभियान, प्रतिरोध समिति गठन ।
चौथो चरणः निर्णायक संघर्ष र जनसत्ता स्थापना ।
व्यापक जनसहभागिता र रणनीतिक तयारीसहित नयाँ जनसत्ता स्थापना । चरणगत रणनीतिले क्रान्तिको दीर्घकालीन लक्ष्यलाई व्यवस्थित र व्यावहारिक बनाउँछ । प्रत्येक चरणले अर्को चरणको आधार तयार गर्छ । अनिवार्य सर्त ,संसदीय भ्रमबाट मुक्ति हुनुपर्छ :–
समाजवादको लक्ष्य हासिल गर्न माओवादी शक्तिहरूलाई संसदीय मोहबाट मुक्त हुनु अनिवार्य छ, किनभने संसदीय व्यवस्था अन्ततः पूँजीवादी राज्यसत्ताको संरक्षणकर्ता हो । माओवादी आन्दोलनले समाजको आमूल रूपान्तरणको मार्ग अपनाउँछ, जसमा क्रान्तिक संघर्ष, जनयुद्ध र जनसत्ता निर्माण केन्द्रीय विषयवस्तु हुन् ।

तर संसदीय अभ्यासमा केन्द्रित हुँदा वर्ग संघर्ष कमजोर पारिन्छ, क्रान्तिको दिशा अलमल्लिन्छ, र क्रान्तिकारी नेतृत्व पनि व्यवस्थाभित्र आत्मसात् हुँदै जान्छ । संसदीय राजनीतिमा प्रवेशले माओवादी आन्दोलनले उठाएका मूल मुद्दाहरू–वर्गीय मुक्ति, भूमि वितरण, उत्पादनका साधनमा सर्वसाधारणको स्वामित्वजस्ता एजेण्डाहरू ओझेलमा पर्छन्। त्यसैले माओवादीहरूलाई फेरि एकपटक क्रान्तिकारी चेतना र मार्गचित्रमा फर्केर समाजवादको निम्ति जनआन्दोलन, जनसत्ता र वैकल्पिक व्यवस्थाको निर्माणतर्फ अग्रसर हुनु अपरिहार्य छ ।
निष्कर्ष :
प्रस्तुत रणनीति नेपालको माओवादी आन्दोलनलाई पुनर्जनन गर्न विचारधारात्मक स्पष्टता, संगठनात्मक एकता र व्यावहारिक कार्यदिशा प्रदान गर्छ । यो रणनीतिले संसदीय भ्रमलाई अस्वीकार गर्दै वर्ग–संघर्षमा आधारित समाजवादी क्रान्तिको बाटो पहिल्याउँछ । सिद्धान्तमा आधारित वैचारिक एकता, जनताको प्रत्यक्ष सहभागिता, चरणगत रणनीति र साम्राज्यवादविरोधी दृष्टिकोणले यो रणनीतिलाई समकालीन नेपाली परिवेशमा सान्दर्भिक बनाउँछ ।

यो रणनीतिको सफलता नेतृत्वको इमानदारी, जनताको सक्रिय सहभागिता र अन्तर्राष्ट्रिय क्रान्तिकारी एकतामा निर्भर छ । तथापि, आन्तरिक फुट, अवसरवादी प्रवृत्ति र साम्राज्यवादी हस्तक्षेपले चुनौती खडा गर्नसक्छ । यी चुनौतीलाई पार गर्न निरन्तर आत्म–आलोचना, जनसंगठनको सुदृढीकरण र क्रान्तिकारी अनुशासन आवश्यक छ । यो रणनीतिले नेपालमा समाजवादी क्रान्तिको सम्भावनालाई नयाँ दिशा दिन सक्छ, यदि यसलाई दृढतापूर्वक कार्यान्वयन आजको अपरिहार्य आवश्यकता हो ।