काठमाडौँ। क्युबाका पूर्वराष्ट्रपति फिडेल क्यास्ट्रोले एक पटक भनेका थिए, यदि कुनै पनि व्यक्तिको हत्याको प्रयासका लागि कुनै ओलम्पिक आयोजना हुँदो हो त त्यसमा आफूले स्वर्ण पदक जित्थे । फिडेललाई मार्न अमेरिकाले ६ सय ३८ पटक षड्यन्त्र रचेको थियो । तर, हरेक पटक फिडेल आफूलाई बचाउन सफल बने ।

फिडेल क्यास्ट्रोको हत्याका लागि रचिएको ६३८ वटा षड्यन्त्रको आँकडा आधिकारिक मानिन्छ र सायद यो भन्दा पनि बढी पटक प्रयास गरिएको हुनसक्ने बताइन्छ । फिडेलको हत्या गर्न विषालु चुरोट, कलम र विस्फोटक चुरोटको प्रयोग गरिएको बताइन्छ । यसमा सबैभन्दा बढि षड्यन्त्र अमेरिकी गुप्तचर एजेन्सी (सिआईए) ले रचेको थियो ।

उनका यी हत्या षड्यन्त्रमा क्युबाबाट भागेर अमेरिका बसेका फिडेल क्यास्ट्रोका विरोधी पनि सहभागी थिए । आफ्नो ८०औँ जन्म दिनमा फिडेल क्यास्ट्रोले भनेका थिए, ‘असीको उमेरमा म निक्कै खुशी छु । मैले कहिल्यै यस्तो खुशीको बारेमा सोँचेको थिइन । विश्वको सबैभन्दा शक्तिशाली देशको छेउमै छु, जो प्रत्येक दिन मलाई मार्ने नयाँ योजना बनाउँछ ।’

प्रेमिकाद्वारा हत्याको षड्यन्त्र
फिडेल क्यास्ट्रोलाई मार्ने षड्यन्त्रमा उनकी प्रेमिका पनि संलग्न रहेको बताइन्छ । फिडेललाई मार्नका लागि विषालु कोल्ड क्रिम उनीसम्म पुर्याउने जिम्मा प्रेमिकालाई दिइएको थियो । फिडेल क्यास्ट्रोकी पूर्वप्रेमिका मारिटा लोरन्स यस षड्यन्त्रका लागि उपयुक्त मानिइन् । तर, फिडेलले यसको संकेत पाइसकेका थिए । त्यसैले उनले आफ्नी पूर्वप्रेमिका मारिटालाई पेस्तोल दिएर गोली हान्न भने, तर उनले यसो गरिनन् ।

सन् १९२६ अगस्ट १३ मा क्युबामा फिडेल क्यास्ट्रोको जन्म भएको थियो । सन् १९४० मा क्युबाको राष्ट्रपतिमा फुल्गेन्सियो बाटिस्टा निर्वाचित बने, उनी कट्टर अमेरिकी समर्थक थिए । त्यस समय क्युबामा भ्रष्टाचार र अत्याचार चरम अवस्थामा थियो । बाटिस्टामाथि अमेरिकी हितको रक्षाका लागि क्युबाका जनतालाई अन्याय गरेको आरोप लाग्यो । सन १९५२ मा क्युबाली क्रान्ति सुरु हुनअघि तानाशाही राष्ट्रपति फुल्गेन्सियो बाटिस्टा विरुद्ध क्यास्ट्रोले चुनाव लडे तर, षड्यन्त्रका कारण उनले हार बेहोर्नु पर्यो ।

एकसय सहकर्मीकासाथ क्रान्ति सुरु
क्युबाको बिग्रदो स्थिति र सत्ता विरुद्ध जनताको आक्रोश बढ्दै गयो । सन १९५३, जुलाई २६ का दिन फिडेलले क्रान्तिको बिगुल फुके । जम्मा एकसय जनाको साथमा क्युबाको स्याटियागो डीमा एक सैनिक ब्यारेकमा आक्रमण गरे । तर, यो आक्रमण असफल बन्यो । उनलाई १५ वर्षको जेल सजाय सुनाइयो र उनका सहयोगीसँगै उनलाई जेल पठाइयो ।

दुई वर्षपछि सन् १९५५ मा एक सम्झौताको माध्यमबाट फिडेल रिहा भए । जेलबाट छुटेपछि उनी मेक्सिको गए । मेक्सिकोमा फिडेल र उनका भाई राहुल क्यास्ट्रोले चेग्वेभारासँग मिलेर बाटिस्टा शासन विरुद्ध गुरिल्ला युद्धको सुरुवात गरे । फिडेलको क्रान्तिकारी विचार र आदर्शलाई क्युबाली जनताको भरपुर समर्थन मिल्यो । सन् १९५९ मा राष्ट्रपति फुल्गेन्सियो बाटिस्टालाई सत्ताच्युत गरेर क्यास्ट्रो सत्ता हासिल गर्न सफल बने ।

कुनै पनि देशमा लामो समयसम्म शासन गर्ने विश्वको तेश्रो व्यक्ति हुन् फिडेल क्यास्ट्रो । उनले सन् १९५९ मा क्युबाको सत्ता सम्हालेका थिए र सन् २००८ सम्म उनले लगातार शासन गरे । फिडेलले आफ्नो पूरा जीवन विश्वको सबैभन्दा शक्तिशाली राष्ट्र अमेरिकालाई चुनौती दिनमा बिताए । उनले अमेरिकी राष्ट्रपतिहरुको मजाक उडाए ।

अमेरिका विरोधी फिडेल
फिडेललाई लिएर विश्वमा थुप्रै रोचक तथ्यहरु फैलिएका छन् । यद्यपि, तीमध्ये धेरैजसो अमेरिकी प्रोपागान्डाका कारण फैलिएका छन् । भनिन्छ, उनको विशेषता रोमाञ्चक थियो, तर उनले करिव आधा शताब्दीसम्म क्युबामा निक्कै ससक्त शासन चलाए । उनले क्युबाली क्रान्तिलाई गरिवहरुको हकको लडाईं बताएका थिए र यस दौरान उनको नेतृत्वले अमेरिकालाई पनि मुठ्ठीमा लिएको थियो ।

क्युबामा रहेको अमेरिकी फ्याक्ट्री र प्लान्टेसनमाथि उनको नेतृत्वले कब्जा जमायो । पछि गएर क्युबाले सोभियत युनियन (हालको रुस) सँग हात मिलायो र अमेरिकाद्धारा आक्रमण हुनसक्ने खतरालाई महशुस गर्दै सोभियतले क्युबामा एक परमाणु मिसाइल बेस पनि बनायो, जसको अमेरिकाले जोडतोड विरोध गर्यो ।

फिडेलले क्युबाको अर्थ व्यस्थालाई बाँकी विश्वका लागि कहिल्यै बाटो खोलेनन् । उनले देशमा खद्यान्न प्रणाली ससक्त रुपले लागु गरेका थिए । क्युबामा रहेका कुनै पनि चीजलाई खराब बनाउने प्रश्नै उठ्दैन थियो । क्युबाले पनि अमेरिकी प्रतिबन्धको सामना गर्नुपर्यो । यद्यपि, प्रतिबन्धका बाबजुद पनि क्युबाका जनता खुशी थिए ।

आफ्नो अन्तिम दिनहरुमा क्यास्ट्रो अखबारहरुमा स्तम्भकारको रुपमा काम गरे । उनले देश तथा विदेश नीतिहरुमाथि आफ्नो राय राख्थे । क्युबाका धेरै नागरिकले फिडेललाई महान क्रान्तिकारी बताउँछन् । सन् २००८ मा फिडेलले क्युबाको सत्ता आफ्नो भाई राहुल क्यास्ट्रोलाई सुम्पिए । सन् २०१६, नोभेम्बर २५ का दिन ९० वर्षको उमेरमा उनको निधन भयो ।