रुघाको उपचार  यसरी गर्नुहोस् :

उपबास र आराम – कुनै पनि ठोस आहार नलिनुलाई उपबास भनिन्छ। रुघा लागेको लक्षण देखिनेबित्तिकै ठोस आहार बन्द गरेर मनतातो पानी पिएर उपबास बस्नुपर्छ। रुघा लाग्दा शरीरले फोहर मललाई निष्काशन गर्ने प्रयास गर्छ र त्यस अवस्थामा हाम्रो पाचन मार्ग कमजोर हुन्छ। त्यसैले केही नखाई बस्दा पाचन मार्गलाई आराम मिल्छ र जमेको फोहर फाल्न सजिलो हुन्छ। साथै आरामको पनि आवश्यकता पर्छ। यसरी मिलाएमा रुघा १ दिनमै निको हुन्छ।

रसाहार( मह र कागती  ) – तातो पानीमा कागती र मह मिलाएर प्रति घण्टा एकएक गिलास पानी लिन सकिन्छ। तर, ध्यान दिनुपर्ने कुरा महले गर्मी गराउँछ। त्यसैले महको प्रयोग शरीरको अवस्था हेरेर दिनको एक, दुई या तीन पटक टाउको नदुख्ने गरी गर्नुपर्छ। त्यसैगरी घाँटी दुखेको छ भने कागती लिनु हँुदैन। उपबास र रसाहार बस्दा सामान्यत आराममा बस्नुपर्छ। साधारण काम भने गर्न सकिन्छ। साना बालबालिकालाई रुघा लाग्दा पनि दुधको मात्रा कम गरेर सुन्तलाको जुसमा कागती १–२ थोपा राखेर पिलाएमा कम हुन्छ।

फलाहार–उपबास र रसाहार बस्न नसकेको अबस्थामा फलाहार गर्न सकिन्छ। रुघामा रसिलो फलले धेरै फाइदा गर्छ। तर, रुघा लाग्दा सुन्तला र मौसम मात्र लिन सकिन्छ। दिनको तीनदेखि चार पटक सुन्तला वा मौसमको फल खाएमा रुघा निको हुन्छ।

शरीरको तापक्रम– हाम्रो शरीरको तापक्रम ९८.६ डिग्री फरेन्हाइट हुन्छ। तर, शरीरमा फोहर जम्मा भएको अवस्थामा सम्पूर्ण ठाउँमा तापक्रम एकनास हुन पाउँदैन र समस्या आउँछ। त्यसैले शरीरको तापक्रम कायम राख्नुपर्छ। छाती, घाँटी र निधारलाई न्यानो तातो बनाउने। हत्केला देखि खुट्टाको पैतालासम्म तातो बनाउने, यसले श्वास मार्ग र रक्त संचारलाई ठीक राख्छ। रक्त संचार ठीक भएमा शरीरले आफ्नो काम ठीक ढंगले गर्न सक्छ। त्यसैले शरीरको तापक्रम मत्वपूर्ण हुन्छ। त्यसको लागि पहिलो, न्यानो लुगा लगाउने। निधारसम्म छोपिने गरी टोपी लगाउने।
दोस्रो,  खानामा तापक्रम कम हुन नदिने आहार खाने। ऋतुअनुसार गर्मी गराउने आहार जस्तै कोदो, ज्वानुको सुप, मह पानी, कागतीको प्रयोग गर्ने। कागतीमा भिटामिन सी पाइन्छ जसले गर्मी बढाउने गर्छ। त्यसैगरी छोकडा, किसमिस, खुर्पानी जस्ता फल पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ। यी खानेकुराले शरीरमा गर्मी बढाउनुका साथै शक्ति पनि दिन्छ। तर, यी खानेकुरा खाँदा सफा गरी पखालेर खानु एक दिन अगाडि भिजाएर मात्र लिने। साथै तुलसी पत्ताको चिया पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ।

तातोपानीको बाफ–रुघा लाग्दा तातो पानीको बाफ लिएमा नाक खुल्ने र श्वास फेर्न सजिलो हुने हुन्छ। तातो पानीमा ज्वानु, जिरा, धनिया, ल्वाङ, सन्चो आदि राखेर बाफ लिन सकिन्छ।

छातीमा रबर व्यागले सेक्ने– टाउको, निधार, घाँटी र छातीलाई न्यानो बनाउने। निधार र छातीमा हत्केलाले सेक्ने। ३० मिनटदेखि जति सकिन्छ। धुलोधूवाँमा नबस्ने। राति सुत्ने बेलामा रबर व्यागमा तातोपानी राखेर कपडाले बेरेर मनतातो हुने गरी छातीमा सेक्दै सुत्दा आराम मिल्छ।

नियमित व्यायाम गर्ने–सधैं स्वच्छ धुलोधुवाँरहित ठाउँमा मर्निङवाक गर्ने अथवा योग व्यायाम गर्ने जसले शरीरलाई बलियो र तातो बनाउने गर्छ। दिनको एक घण्टा व्यायाम गर्दा शरीरबाट पसिना निस्कन्छ र पसिना मार्फत फोहर निस्कन्छ।

डिप्रेसिभ भावबाट मुक्त हुने–मनलाई हमेसा ठेगानमा राख्नुपर्छ। अनुचित विचारले अधिकांश स्वस्थ्य समस्या आउँछ। त्यसैले हमेसा तनावरहित हुनुपर्छ।