☰
१० फागुन, काठमाडौँ । हाम्रो शरीरलाई स्वस्थ राख्न मिर्गौलाले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ । यसले रगतबाट फोहोर पदार्थलाई फिल्टर गर्छ र पिसाबको माध्यमबाट बाहिर निकाल्छ । मिर्गौलाले नरोकिइकन २४ सै घण्टा निरन्तर काम गर्छ ।
मिर्गौलामा कुनै समस्या भएमा रगतमा विषाक्त पदार्थ जम्मा हुन थाल्छ । यसले मिर्गौला फेल हुने र मुटु रोगजस्ता धेरै गम्भीर स्वास्थ्य समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ ।
इन्टरनेशनल सोसाइटी अफ नेफ्रोलोजीका अनुसार, विश्वमा लगभग ८५ करोड मानिसहरू मिर्गौला रोगबाट पीडित छन् । मिर्गौला रोगको सबैभन्दा ठुलो कारण खराब जीवनशैली हो । तर, जब मिर्गौलाले राम्रोसँग काम गर्न सक्दैन, हाम्रो शरीरले केही विशिष्ट संकेतहरू दिन्छ । यी संकेतहरूलाई बेवास्ता गर्नु जोखिमपूर्ण हुन सक्छ ।मिर्गौलाले शरीरबाट रगत फिल्टर गर्छ
मिर्गौलाले शरीरमा रहेको विषाक्त पदार्थ, अतिरिक्त पानी र रगतबाट चिनी हटाउने काम गर्छ । यसले शरीरमा पानी, सोडियम, पोटासियम, क्याल्सियम र अन्य खनिजहरूको सन्तुलन कायम राख्छ । यसबाट शरीरका सबै अंगहरूले राम्रोसँग काम गर्छन् ।
मिर्गौलाले रक्तचाप नियन्त्रण गर्न पनि मद्दत गर्छ । यसबाहेक, मिर्गौलाले भिटामिन डीलाई यसको सक्रिय रूप (क्याल्सीट्रिओल) मा रूपान्तरण गर्छ, जसले हड्डीहरूलाई बलियो बनाउँछ ।
मिर्गौलामा समस्या हुँदा शरीरले यस्ता संकेत दिन्छ
मिर्गौला समस्या हुँदा हाम्रो शरीरले केही संकेत दिन्छ, जसमा ध्यान दिनु आवश्यक छ । यी लक्षणहरू मिर्गौलाको कार्यक्षमतामा कमीको कारणले हुन सक्छन् । जब मिर्गौलाले शरीरबाट फोहोर र अतिरिक्त तरल पदार्थ राम्ररी हटाउन असमर्थ हुन्छ, खुट्टा, गोलीगाँठो वा अनुहार वरिपरि सुन्निन सक्छ ।
यसबाहेक शरीरमा रगतको कमी हुन सक्छ । यसले थकित र कमजोर महसुस गराउन सक्छ । जब मिर्गौलाले राम्रोसँग काम गर्दैन, शरीरले धेरै अन्य संकेतहरू दिन्छ । जस्तै :
हरेक समय थकान र कमजोरी महसुस
अनिद्राको समस्या
छाला धेरै सुक्खा हुनु र चिलाउनु
सामान्यभन्दा कम पटक पिसाब आउनु
पिसाबमा रगत देखिनु
आँखा वरपर सुन्निनु
हात खुट्टा सुन्निनु
कम भोक लाग्नु
मांशपेसीमा ऐठन हुनु
उच्च रक्तचाप
मिर्गौला रोग खराब जीवनशैलीसँग प्रत्यक्ष सम्बन्धित छ
हाम्रो जीवनशैलीले हाम्रो स्वास्थ्यमा प्रत्यक्ष प्रभाव पार्छ । अस्वस्थकर आहार, निद्राको कमी, धूम्रपान र मद्यपान जस्ता खराब बानीहरूले मिर्गौलाको स्वास्थ्यलाई हानि पुर्याउन सक्छ । अत्यधिक तेलीय, चिनीयुक्त र प्रशोधित खाना जस्ता खराब खाने बानीले मिर्गौलामा दबाब दिन्छ ।
व्यायामको कमीले शरीरमा बोसो जम्मा हुन थाल्छ, जसले मोटोपना र उच्च रक्तचाप निम्त्याउँछ । यसले मिर्गौलामा थप दबाब दिन्छ । निद्राको कमीले शरीरमा तनाव र हार्मोनल असन्तुलन निम्त्याउन सक्छ, जसले मिर्गौलाको काममा बाधा पुर्याउँछ । यस बाहेक, धेरै अन्य खराब बानीहरू छन् जसले मिर्गौलालाई नराम्रो असर गर्छ ।
मिर्गौला रोगको जोखिमका कारकहरू
मिर्गौला रोगको सबैभन्दा ठुलो कारण खराब जीवनशैली हो । यद्यपि, केही मानिसहरू बढी जोखिममा हुन्छन् । जस्तै–
पहिले नै उच्च रक्तचाप र मधुमेह भएकाहरू ।
पहिले नै कुनै मुटु रोग भएकाहरू ।
जो धेरै तौल भएका छन् वा मोटोपनबाट पीडित छन् ।
जसको परिवारमा कोही मिर्गौला रोगबाट पीडित छ ।
अत्यधिक मात्रामा दुखाइ निवारक वा एन्टिबायोटिक सेवन गर्ने मानिसहरू ।
धुम्रपान वा मद्यपान गर्ने मानिसहरू ।
जसको उमेर ६० वर्षभन्दा बढी छ ।
मिर्गौला रोगसँग सम्बन्धित केही सामान्य प्रश्न र उत्तरहरू
प्रश्न– के मिर्गौला रोगको उपचार सम्भव छ ?
उत्तरः मिर्गौला रोगको गम्भीरता र कारणको आधारमा उपचार गरिन्छ । यदि यो अवस्था पुरानो छ भने यसको कुनै स्थायी उपचार छैन । यद्यपि, केही उपचार र जीवनशैली परिवर्तनले मिर्गौलाको कार्यलाई कायम राख्न मद्दत गर्न सक्छ ।
सुरुमा यसलाई केही औषधिहरूले नियन्त्रण गरिन्छ । यदि मिर्गौलाको काम धेरै ढिलो भयो भने डायलासिस गरिन्छ । यसमा मेसिनद्वारा रगत सफा गरिन्छ । अर्कोतर्फ, यदि मिर्गौलाले पूर्ण रूपमा काम गर्न छोड्यो भने मिर्गौला प्रत्यारोपण मात्र विकल्प हो ।
प्रश्नः मिर्गौला रोगबाट बच्न खानामा कस्ता कुराहरूमा ध्यान दिनुपर्छ ?
उत्तरः युरोलोजिस्टका अनुसार यसको लागि आफ्नो आहार स्वस्थ राख्नु धेरै महत्त्वपूर्ण छ । अत्यधिक नुन र चिनी सेवन नगर्नुहोस् । प्रोटिनको सेवन कम गर्नुहोस् । मिर्गौलालाई हाइड्रेटेड राख्न पर्याप्त पानी पिउनुहोस् । आफ्नो खानामा फलफूल र हरियो तरकारी समावेश गर्नुहोस् । यदि तपाईं पहिले नै मिर्गौला रोगबाट पीडित हुनुहुन्छ भने आफ्नो आहारको बारेमा डाक्टरको सल्लाह लिनुहोस् ।
प्रश्न– मिर्गौला रोग कसरी पत्ता लाग्छ ?
उत्तर– केही परीक्षणहरू मार्फत मिर्गौला रोग पत्ता लगाउन सकिन्छ । यसको लागि क्रिएटिनिन परीक्षण गरिन्छ । यो एक प्रकारको फोहोर पदार्थ हो, जुन मिर्गौला हुँदै शरीरबाट बाहिर निस्कन्छ । यदि मिर्गौलाले राम्रोसँग काम गरेन भने, क्रिएटिनिनको स्तर बढ्न सक्छ ।
यसबाहेक, रगत परीक्षण, पिसाब परीक्षण, अल्ट्रासाउन्ड र मिर्गौला बायोप्सी मार्फत मिर्गौलाको अवस्था पत्ता लगाइन्छ ।
प्रश्न– कुन अवस्थामा मिर्गौला फेल हुन सक्छ ?
उत्तर– रगतमा चिनीको मात्रा बढी हुनु, उच्च रक्तचाप, मिर्गौलाको संक्रमण, मिर्गौलाको पत्थरी र मुटु रोगका कारण मिर्गौला फेल हुन सक्छ ।
