☰
सन् १९७१ मा विश्वकप आयोजकहरूले आफ्नो कप भन्न पाएनन् । एक वर्ष अघि मात्रै पेलेको ब्राजिलले तेस्रो पटक विश्वकप जितेको थियो । जसको मतलब उनीहरूले ट्रफी राख्नुपर्ने थियो।
ब्राजिलका कप्तान कार्लोस अल्बर्टोले मेक्सिको सिटीको एज्टेका स्टेडियममा टर्फी उचालेका थिए । यसअघि प्रतियोगिताको बीचमा चार वर्षसम्म विजेता टोलीले राखेको उपाधि साँच्चै घर आउँदैछ भन्ने भावना हुन्थ्यो ।
त्यो ट्राफी -चौध इन्च अग्लो थियो । नको लेपन गरिएको त्यसमा विजयकी प्रतीक मानिने ग्रिक देवी नाइक आफ्नो टाउकोमा अष्टभुज कप बोकेर उभिएकी थिइन्। आफ्नो टाउको माथि अष्टभुज कप फहराइरहेको – फुटबलको प्रशासकीय निकाय फिफाका पूर्व अध्यक्ष जुल्स रिमेटको नाममा राखिएको थियो।
यो पहिलो पटक विश्वकप विजेता सन् १९३० मा उरुग्वेलाई प्रदान गरिएको थियो। इटालीले सन् १९३४ र ३८ मा विश्वकप जितेको थियो । जसलाई नाजीहरूलाई लिनबाट रोक्न जुत्ताको बाकसमा लुकाएर दोस्रो विश्वयुद्ध बितायो।
सन् १९६६ मा वेस्टमिनिस्टरमा सार्वजनिक प्रदर्शनीको क्रममा यो चोरियो। पिकल्स नामको एक तीक्ष्ण कुकुरले आफ्नो घरमालिकको घरबाहिर पत्रिकामा बेरिएको अवस्थामा फेला पारेको थियो।
त्यसपछि सन् १९८३ मा ब्रजिलेली फुटबल महासंघकै कार्यालयबाट फेरि यो चोरिन पुग्यो। त्यसयता भने यो कहिल्यै फेला परेन।
आफ्नो नयाँ ट्रफी बनेपछि फिफाले घर लैजान नदिने निर्णय गरायो । फिपाले सात देशहरूबाट ५३ वटा डिजाइन मगाएको थियो । जसमध्ये एउटा गोप्य रुपमा आएको डिजाइन थियो । जसको मिलानका कलाकृतिकार सिल्भियो ग्याजानिगा (१९२१-२०१६) बाट आएको थियो । ५० वर्षीय उनले आफ्नो जीवन अन्य मानिसको सफलताको प्रतीक बनाउनमै बिताए।
दोस्रो विश्वयुद्धताका हुर्किएका ग्याजानिगाको युवा वय मिलानको ज्वेलरी र आर्किटेक्चरमा बित्यो। गज्जानिगा द्वितीय विश्वयुद्धको दौडान हुर्के र आफ्नो जवानी राम्रो गहना र मिलानको वास्तुकलाको प्रशंसा गर्दै बिताए। उनले किशोरावस्थामा आफ्नो पहिलो पदक डिजाइन गरेका थिए । त्यसपछिका तीन दशकहरू गहना र स्कीइङ ट्रफीहरूमा काम गर्दै बिताए ।अन्ततः मिलानिज ट्रफी डिजाइन फर्म बर्टोनीमा क्रिएटिभ डाइरेक्टरको रूपमा बढ्यो। त्यहाँ उनले नयाँ ट्रफीको लागि फिफाको खोजी बारे थाहा पाए। गत महिना एक अनुवादक मार्फत अन्तर्वार्ता दिएका थिए ।
मिलानको आर्टिस्ट क्वार्टरमा रहेको उनको स्टुडियोमा उनले यसलाई गोप्य राखे र तत्कालै काम थालेका थिए। स्फोर्जा क्यासलनजिकैको सामान्य स्टुडियोमा १ हप्ता चुप बसेपछि यसबारे उनलाई आइडिया फुरेको थियो। त्यसो त ग्याजानिगा आफैँ एक फुटबल प्रशंसक थिए। जीवनको उत्तरार्धमा समेत उनले इटलीको एसी मिलान क्लबलाई समर्थन गर्थे। उनले जीवित हुँदै भनेका थिए– अघिल्लो ट्रफीको महत्त्व र इतिहासबारे म जानकार नै थिएँ।
९३ वर्षको उमेरमा (सन् २०१४) मा मिडियासँग उनले भनेका थिए, ‘द रिमेट ट्रफी सन् १८०० का वर्षहरुको अन्त्य तथा नयाँ कपको लागि एउटा पूर्ण उदाहरण थियो। जब कि मेरो डिजाइन सन् १९०० का वर्षको अन्त्य र नयाँ कपको लागि असल उदाहरण थियो।’
उनका अनुसार फिफाले पुरानो ट्रफीलाई बहुमूल्य धातुले बनाएको थियो। रिमेट ट्रफी एक गहना थियो तर सन् १९७१ मा फिफा टेलिभिजनको युगबारे जानकार थियो। त्यहीकारण उनीहरु फोटेजेनिक केहीको खोजीमा थिए जुन नरम र टिभीमा हेर्दा राम्रो देखियोस्!
शताब्दीको अन्त्य दर्शाउने कुनै एउटा नयाँ संकेत…एउटा अमूल्य कलाकृति, न कि कुनै बाटुलो रत्न! र, त्यही कारण ग्याजानिगाले पुरानो कडा ट्रफीभन्दा बढी प्रवाहित सानो केही बनाउने निष्कर्षमा पुगे।
सामान्य र अत्यन्त साधारण यी डिजाइनरले त्यतिबेलाको आफ्नो भावभंगीलाई खुसी र गर्वबाहेक अरु केही पनि नसम्झिएको बताएका थिए। तर जब उनले सन् १९७४ मा पहिलोपटक विश्वस्तरमा आफूले कुँदेको ट्रफी देखे मन थाम्न नसकेको स्वीकारेका थिए।
‘पहिलोपटक नै मेरा लागि सबै थोक भयो’, उनले पश्चिम जर्मनीका कप्तान फ्रान्ज बेकेनबायरले ट्रफी लिइरहेको क्षण सम्झिँदै भनेका थिए, ‘द वान!’
त्यसयता उक्त ट्रफी म्याराडोनादेखि जिनेदिन जिदानसम्मले उचालिसकेका थिए। सन् १९३४ र ३८ को विश्वकप जित्दा इटाली आर्थिक कठिनाइ झेलिरहेको थियो। त्यसको धेरै पछि सन् १९८२ र २००६ मा भने ग्याजानिगाले आफैँले डिजाइन गरेको ट्रफी आफ्नो देशले उचालेको हेर्न पाए।
कस्तो छ अहिलेको ट्रफी?
अहिले ग्याजानिगाको डिजाइनयुक्त ट्रफी साढे १४ इन्च अग्लो, खोक्रो र १८ क्यारेट सुनले बनेको छ जसलाई कुनै पनि विजेताले लैजान पाउँदैन।
हरेक चार वर्षमा विजेताले त्यस्तै प्रतिकृति विजयको सम्झनाको लागि पाउँछन्। यद्यपि स्थायी ट्रफीको आधारमा विजेताको नाम र वर्ष कोरिन्छ।
उक्त ट्रफीको डिजाइनसँगै ग्याजानिगाको करिअरले पनि गति लियो। उनलाई पछि यूईएफए कप र यूईएफए सुपरकपजस्ता अन्य अन्तर्राष्ट्रियस्तरका फुटबल ट्रफीहरु डिजाइन गर्न लगाइएको थियो।
तर विश्वकपको ट्रफीजस्तो प्रतिष्ठित अन्य छैनन्। ‘खेलाडीहरुले यसलाई छुन सक्छन्, एकपटक वा यदि भाग्यमानी छन् भने अर्कोपटक पनि जित्न सक्छन्’, ग्याजानिगा भन्थे, ‘तर फिफा विश्वकप सधैँ मेरा लागि हो– म नै वास्तविक विजेता हुँ!’
