आत्महत्याको मामलामा नेपालमा वर्षेनी संख्यात्मक वृद्धि हुँदै गगएको छ । यसले आत्महत्याको ग्राफलाई उकालो लागिरहेको इङ्गित गरिरहेको छ ।

हालसम्मको आँकडाअनुसार दैनिक १९ जनाले आत्महत्या गर्ने गरिरहेका छन् । यो तथ्यांक बोलिरहँदा समयका हिसाबले हरेक १ घण्टा २० मिनेटमा एकजनाले आत्महत्या गर्ने गरेको यथार्थता बाहिर आउँछ ।

सानो देश र थोरै जनसंख्या भएका हिसाबले पनि यो तथ्याङ्क कहालीलाग्दो नै हो । केही वर्ष पहिलेसम्म दैनिक १५ देखि १७ जनाले आत्महत्या गर्ने गरेको तथ्यांक तलमाथि भएको देखा परे पनि यो वर्ष भने दैनिक १९ जनाले आत्महत्या गर्ने गरेको तथ्यांक सार्वजनिक भएको छ ।

प्रकृति भिन्नाभिन्नै भए पनि आत्महत्या किन यसरी भैरहेको छ र यसका कारणहरु केके हुन् सोको बारेमा खोजी गरी आत्महत्या दरुत्साहन गर्नका लागि सामाजिक चेतनाका अभियान चलाउनु जरुरी हुन आएको छ ।

प्रकृति अनुसार विष सेवन गरेर, हाम फालेर, पानीमा डुबेर, आगो लगाएर, हातहतियार प्रयोग गरेर, करेन्ट लगाएर तथा झुण्डिएर आत्महत्या गरेको देखिन्छ । यसका पछाडि आर्थिक, सामाजिक, पारिवारिक तथा मानसिक कारणहरु रहने गरेका छन् ।

सबै कारणमध्ये सामाजिक कारण नै मुख्य रुपमा रहने गरेको अनुसन्धानमा खुल्न आएको छ । आत्महत्याका बखत मानसिक रुपमा प्रकट हुनजाने यो समस्याको पृष्ठभूमिमा अन्य नै समस्याहरु रहेका हुन्छन् ।

समाजमा बढिरहेको देखासिकी र गरीबी सबैभन्दा ठूलो समस्याका रुपमा रहने गरेको छ । गरिबीले निम्त्याएको विभेद, अपूर्ण महत्वाकांक्षा तथा भविष्यप्रतिको निराशाको अँध्यारो ब्युहमा परेपछि मानिसले जीवन धिक्कार्न थाल्ने र आत्महत्याको बाटो रोज्न पुग्ने देखिएको छ ।

समाजमा एकापसमा हुने गरेको व्यंग्यवाण वा घोचपेच, अपमान वा सामाजिक बेइज्जती आदिका कारण बन्न जाने नकारात्मक मनोविज्ञानले यसमा ठूलो भूमिका निर्वाह गरेको पाइन्छ । यसले भोक, निद्रा, मनोकांक्षा, मनोबल र साहसमा ठूलो ह्रास ल्याई मानिसलाई एक्लो र असहाय महसुस गर्ने गराउन थाल्छ ।

यसले बिस्तारै आत्महत्याजस्तो निकै अमानवीय तथा जघन्य बाटोतिर डोर्याउन थाल्छ । त्यसै बेलामा हुने पारिवारिक बेमेल र झैंझगडाले यसलाई निर्णायक अवस्थामा पुर्याउन बल दिने गर्दछन् । त्यसैले पृष्ठभूमिमा अरु नै कारण भए पनि निमित्त कारकका रुपमा पारिवारिक हिंसा देखा पर्ने गरिरहेको छ ।

त्यसैले जो कोही मानिसलाई पनि सबैभन्दा नजिकबाट बुझ्ने भनेको उसका घरपरिवारले हो । जीवनको रक्षा गर्ने पनि उसैका घरपरिवारले नै हो । आत्महत्या रोक्नका लागि घरपरिवार नै बढी सचेत र सतर्क रहनु जरुरी छ । आशालाग्दो जीवन र उज्ज्वल भविष्यको बाटो देखाएर हातेमालो गर्दै उसको पीडा सबैले महसुस गर्दै आत्महत्या विरुद्ध नयाँ जीवन दिनु जरुरी छ ।