२० पुष, काठमाडौं । देशका विभिन्न क्याम्पस एवम् विश्वविद्यालयमा मानविकी संकायमा अध्ययन गर्ने विद्यार्थीहरूको संख्या वर्षेनी न्यून हुँदै गएको छ ।

पछिल्लो समयमा क्याम्पस, विश्वविद्यालयलगायतका अन्य शैक्षिक संस्थामा मानविकी संकायमा विद्यार्थी घट्दै गएको पाइएको छ । रोजगारको क्षेत्र साँघुरीदै गएको र यस संकायप्रतिको मोह घट्दै जानुका कारण विद्यार्थीको संख्या घट्दै गएको पाइएको हो ।

यद्यपि मानविकी संकायमा अध्ययन गर्ने विद्यार्थीले नै समाज निर्माण र राजनीतिलाई राम्रोसँग बुझ्ने प्राध्यापकहरूले दाबी गरेका छन् । तथापि अन्य संकाय एवम् विषयहरू पढ्नेले यसबारेमा बुझ्न नसक्ने भएकाले समाज बदल्न र राजनीतिक स्थिरता ल्याउन मानविकी नै पढेकाहरूको आवश्यकता रहेको उनीहरूको भनाइ छ ।र्

मानविकी किन ?’ भन्ने शीर्षकमा प्रजातन्त्रवादी प्राध्यापक संघले आयोजना गरेको नियमित छलफलकाक्रममा प्रमुख वक्ता समेत रहेका प्रा.डा. आनन्द शर्माले संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक व्यवस्थालाई बलियो बनाउन मानविकी संकायलाई पनि बलियो बनाउनु पर्नेमा जोड दिए । यस संकायतर्फ राज्यको कम ध्यानाकर्षण भएकै कारण यसप्रतिको मोह घट्दै गएको उनको तर्क छ । यसका लागि राज्य पनि जवाफदेही हुनुपर्नेमा उनको जोड छ ।

समाज, राष्ट्र र देशको उन्नयनका लागि मानविकी अध्ययन गर्नैपर्ने प्राध्यापकहरूको ठम्याइ छ । अस्थिर र कुरूप राजनीतिका कारण देशले भोग्नु परेको पीडा सम्भवतः सम्बन्धित विषयको अज्ञानका कारण कारक हुन सक्छ भन्छन्, –‘सुदुरपश्चिम विश्वविद्यालयका उपकुलपति प्रा.डा. अम्मराज जोशी । जोशी थप्छन्, –‘प्राविधिलाई समाजसँग जोड्न मानविकी आवश्यक रहेको छ ।’

त्यस्तै प्रा.डा. जोशी मानविकी विषय सबैलाई जोड्ने विषय भएकाले अन्य विषयहरूमा पनि मानविकी विषयलाई अनिवार्य समावेश गर्नुपर्ने धारणा राखे । जागिर खानकै लागि यस विषयसँग मानविकी विषयलाई तुलना गर्नै नहुने उनको तर्क छ । मानविकी विषय पढेका विद्यार्थीहरूले जागिर खानेहरूलाई पनि व्यवस्थापन गर्नसक्ने भएकाले समाजलाई सही दिशातिरतर्फ उन्मुख गराउन मानविकी अध्ययन तथा अध्यापन जरुरी रहेको बताए ।

त्यसैगरी प्रजातन्त्रवादी प्राध्यापक संघका केन्द्रीय सचिव सहप्राध्यापक डा. विष्णुप्रसाद पोख्रेलको संयोकत्वमा सम्पन्न भएको कार्यक्रममा प्रा.डा. मुकुन्द कलौनी, डा. रामजी तिमलसिना, डा. ज्योति उपाध्याय, सीता बोहरा लगायतका सहभागीहरूले पनि मानविकी विषय कमजोर हुँदा समाज नै कमजोर हुने चिन्ता गरेका छन् ।

त्रिभुवन विश्वविद्यालयका प्राध्यापक संघका सभापति प्रा.डा. बसन्त ढकालले विश्वलाई नै नेतृत्व दिने सक्ने भएकाले मानविकी अध्ययन आजको आवश्यक रहेको बताए । नेपाल प्राध्यापक संघका अध्यक्ष प्रा.डा. बुद्धबहादुर थापाले पनि मानविकी संकायलाई प्राध्यापक र विश्वविद्यालयले प्रत्यक्षरूपमा रोजगारीसँग जोडनुपर्ने बताए ।

पब्लिक क्याम्पस प्राध्यापक संघका केन्द्रीय सभापति गोपाल पाण्डेले मानविकीलाई जीवन उपयोगी सिप र प्रविधिसँग जोडन नसकेकाले विद्यार्थीको आकर्षणको साटो विकर्षण बढेको धारणा राखे । यस कार्यक्रम संयोजक समेत रहेका विष्णुप्रसाद पोखरेलले मानविकी किन शीर्षकमा विषय विज्ञहरुसँगको छलफललाई निरन्तरता दिने बताएका छन् ।